هدیه دادن از گذشته تا به امروز
از غارنشینان تا به الان
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که سنت هدیه دادن از کجا می‌آید؟ بسیاری از محققان سعی کرده‌اند ریشه‌های این عادت انسانی را که در همه فرهنگ‌ها و محیط‌های اجتماعی در سراسر جهان مشاهده می‌شود، روشن کنند. به نظر می‌رسد هدیه دادن به دلیل نیاز ما به ایجاد و حفظ روابط خوب با دیگران در گروه اجتماعی ما است. این یک عمل نمادین است که به ما امکان می‌دهد احساسات خود را ابراز کنیم و پیوندهای اجتماعی خود را تقویت کنیم. با این حال، هدایا و سنت‌های هدیه دادن به طور قابل توجهی در طول زمان تکامل یافته‌اند. پس بیایید به تاریخ هدیه دادن، از ما قبل تاریخ تا کنون، سفر کنیم و نگاهی به آینده هدیه دادن بیندازیم!
هدیه دادن خیلی قدیمی‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید
حفاری‌های خارق‌العاده نشان داده است که حتی غارنشینان از قبل به یکدیگر هدیه می‌دادند. به گفته باستان شناسان، بین ۳۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال پیش اجداد ما در حال تبادل اشیاء نمادین بودند. در حالی که این اشیا اغلب از استخوان تزئین شده، صدف، دندان، عاج، سنگ، پوست درخت یا پر ساخته می‌شدند، اما این هدایای دست ساز آنطور که ما فکر می‌کنیم ساده یا ابتدایی نبودند. این نمادهای زیبایی شناسانه، حکاکی و سوراخ می‌شدند تا به عنوان گردنبند، دستبند، آویز، یا روی لباس دوخته شوند و به آن‌ها اجازه می‌داد تا خود را در قبیله خود شناسایی کنند و خود را از گروه‌های دیگر متمایز کنند. یافته‌های باستان‌شناسی همچنین نشان می‌دهد که زیورآلات ما قبل تاریخ، به عنوان هدیه برای ایجاد پیوند با افراد دیگر قبایل نیز، داده شده است. یک نمونه قابل توجه، مجسمه‌ی ۴۰۰۰۰ ساله عاج است که در سال ۲۰۰۸ در آلمان کشف شد و به نام ونوس هوله فلس شناخته می‌شود. این پیکره زن از یک تکه عاج ماموت تراشیده شده بود و به احتمال زیاد به عنوان طلسم یا آویز پوشیده می‌شد. برای یک هدیه “ابتدایی” خیلی هم بد نیست، درسته؟
مصریان باستان، حدود ۵۰۰۰ سال پیش، دلیل منحصر به فردی برای هدیه دادن داشتند. آن‌ها به جای تقویت پیوندهای اجتماعی با همسالان یا همسایگان، هدایایی را به عنوان پیشکش به خدایان خود می‌دادند. این هدایا در ازای حمایت، لطف، سلامتی، ثروت یا فقط رحمت عمومی بود. خرافات و مذهب در مصر باستان دست به دست هم دادند. متوفیان با هدایایی به خاک سپرده شدند که برای تضمین عبور امن و زندگی راحت پس از مرگ در نظر گرفته شده بود. آن‌ها معتقد بودند که هر چیزی که با مردگان دفن شده است، آن‌ها را در طرف دیگر همراهی می‌کند. این هدایا شامل اقلام روزمره مانند کاسه و غذا و همچنین جواهرات، بت‌ها یا مبلمان برای افراد ثروتمندتر در میان مردگان بود. همچنین هدایایی به فراعنه در روز تاجگذاری آن‌ها داده می‌شد که نشان دهنده تولد دوباره آن‌ها به عنوان یک خدای واقعی بود.
آیا مصری‌ها نیز به یکدیگر هدایایی می‌دادند؟ بله! به عنوان مثال، در طول سال نو، که یک تعطیلات محبوب برای مصریان باستان و بهترین فرصت برای تبادل آرزوهای رفاه و برکت الهی بود، آن‌ها به یکدیگر هدایایی مانند گلدان یا قمقمه‌های کوچک که از آب مقدس رود نیل پر بود، می‌دادند.
همچنین، هدیه دادن به مناسب سال نو، در میان ایرانیان و به مناسب نوروز نیز قدمتی طولانی دارد. هر چند که ممکن است نوع هدیه متفاوت از مصریان باشد اما به طور کلی، هدیه دادن به مناسبت آغاز سال نو، رسمی دیرینه است که تا به امروز ادامه دارد. این روزها نه فقط در میان اقوام و خویشاوندان، بلکه در میان کسب و کارها برای تقویت روابط و افزایش میل به همکاری در میان بیزینس‌های مختلف، رد و بدل شدن هدایایی شرکتی بسیار مرسوم شده است.
یونان باستان منشا جشن تولد با کیک و شمع بود
آداب و سنن تقدیم کردن هدایا به ازای حمایت الهی در یونانیان باستان ادامه یافت. به عنوان مثال، پس از تولد به کودک هدایایی کوچک داده می‌شد تا از او در برابر بیماری‌ها محافظت کند. مردم معتقد بودند که ارواح شیطانی در روز تولد، یک شخص را تعقیب می‌کنند. برای دفع این شر و محافظت از پسر یا دختر تازه متولد شده، در یونان باستان مرسوم بود که آرزوها و هدایایی را ارائه کنند. هدایا به نوعی به گیرنده خوش شانسی می‌بخشید. بنابراین، اگر تا به حال این سوال را مطرح کرده‌اید که چرا در روز تولد خود هدیه می‌گیرید، به این باور برمی‌گردد که، ارواح شیطانی برای گرفتن شما تلاش می‌کنند! کمی شادتر از شکلی که امروز آن را می‌بینیم.
نه تنها جشن تولد، بلکه شمع‌ها و کیک‌های گرد سنتی نیز به یونان باستان برمی‌گردد. یونانیان باستان شمع‌ها را روشن می‌کردند و در حالی که عهد حفاظت می‌بستند، آن را خاموش می‌کردند. در مورد کیک گردی که با شمع تزئین می‌شود نیز، مؤمنان در آن دوران در هر ششمین روز ماه یک کیک را به الهه آرتمیس تقدیم می‌کردند. گرد بودن آن نماد ماه کامل و شمع‌های آن مهتابی بود که آرتمیس الهه آن بود.
هنگامی که اروپا وارد قرون وسطی شد، بسیاری تلاش کردند تا عادات خرافی را کاملاً از بین ببرند. با این حال، تبادل هدایا هنوز نقش مهمی در تعاملات اجتماعی در قرون وسطی ایفا می‌کرد، و این راهی مفید برای مردم برای تقویت روابط و اثبات وفاداری خود به افراد قدرتمندی مانند پادشاه یا اعضای با نفوذ کلیسا بود. در روز سال نو نیز مانند زمان‌های قدیم هدایایی رد و بدل می‌شد، اما این بار بیشتر برای نشان دادن قدرت و سخاوت فردی بود. رایج‌ترین هدایا کالاهای خوراکی بودند، زیرا غذا در واقع یک نماد قدرتمند و مربوط به موقعیت اجتماعی بود و هست. در آن زمان، نوع غذایی که می‌خوردید واقعاً به رتبه اجتماعی شما بستگی داشت. بنابراین، تقدیم خوراکی‌های خوش طعم و پر زرق و برق به یکدیگر برای مناسبت‌های خاص، یا دعوت یکدیگر برای شام، برای تحت تاثیر قرار دادن و به رخ کشیدن ثروت بود.
تولد هدایای عاشقانه
از زمان‌های ماقبل تاریخ، گل‌ها و سایر گیاهان عمدتاً برای مصارف دارویی استفاده می‌شدند. اما در قرون وسطی، گل‌ها زبان عشق خودشان بودند. از آنجایی که کلیسای کاتولیک روم به هرگونه نمایش عمومی عاشقانه با تحقیر می‌نگریست، عاشقان به یکدیگر گل می‌دادند تا احساسات خود را بیان کنند بدون اینکه به خاطر آن مجازات شوند. گل‌های مختلف معانی مختلفی داشتند، بنابراین پیام‌های مفصلی را می‌توان تنها با یک گل داد. فراتر از دادن شکوفه‌ها، شعر خواندن و یا دوختن دسته‌های مو به لباس، همه هدایای صمیمانه‌ای بودند که معمولاً بین عاشقان رمانتیک رد و بدل می‌شدند. حتی امروزه به نظر می‌رسد ما هنوز از هدایای قرون وسطایی الهام می‌گیریم. نوشتن یک آهنگ یا شعر برای یک عزیز هنوز تمرین می‌شود. از خواندن اشعار عاشقانه تا لیست‌های پخش خوانندگان منحصربه‌فرد، نمونه‌های امروزی این هدایای کلاسیک هستند.
اواخر دوره مدرن: نقش‌های جنسیتی در هدیه دادن
با گذشت زمان، تبادل هدایا پیچیده‌تر و پیچیده‌تر می‌شد. همانطور که دیدیم هنجارهای اجتماعی همیشه بر قوانین هدیه دادن تأثیر داشته است. اما در نیمه قرن ۱۸، قوانین اخلاقی و هنجارهای جنسیتی نیز باید در نظر گرفته می‌شد. از زنان انتظار نمی‌رفت که به مردانی که با آن‌ها فامیل نیستند یا ازدواج نکرده‌اند، هدیه بدهند. اگر همسران به شوهران خود هدایایی می‌دادند، معمولاً کیت اصلاح، صابون، خودکار، جعبه تنباکو یا میز تحریر بودند. البته زنان خلاق‌تر به جای آن، هدایای دست ساز درست می‌کردند. هدایای زنان در آن زمان باید متناسب با رابطه مشترک با هدیه دهنده بود، در غیر این صورت رسوایی رخ می‌داد..
در مورد بچه‌ها، پسرها، سربازهای اسباب بازی یا قطارهای مکانیکی می‌گرفتند. به دختران عروسک، یا قابلمه و ماهیتابه کوچک می‌دادند، هدایایی که به عنوان آمادگی کامل برای نقش جنسیتی آن‌ها در جامعه تلقی می‌شد. بچه‌های طبقه کارگر هدایای ساده‌تری مانند نان زنجبیلی، اسباب‌بازی‌های دست‌ساز کوچک، یک پرتقال یا حتی یک تکه زغال سنگ در صورت رفتار نامناسب، دریافت می‌کردند. بنابراین اخلاق این عادت را ایجاد کرد که فقط به کسانی که خوب رفتار می‌کنند، هدیه‌ای خوب بدهند و برای دیگر بچه‌ها، هیچ هدیه یا تنبیهی وجود نداشت. همه این‌ها ادامه داشت تا در پایان قرن نوزدهم بسته بندی هدیه نیز شروع شد و امری مهم در هدیه دادن تلقی گردید.
هدیه دادن در این روزها
از قرن بیستم، هدایا به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شده‌اند. در دهه ۱۹۵۰، معرفی فروشگاه‌های بزرگ شهر و مراکز خرید، هدایا را در دسترس‌تر و رایج‌تر کرد. دهه شصت اغلب به عنوان “عصر طلایی تبلیغات” شناخته می‌شود. شرکت‌ها و خرده‌فروش‌ها شروع به خلق داستان‌ها و شخصیت‌ها در اطراف محصولات خود کردند و شخصیت‌هایی را به نمایش گذاشتند تا ارتباط قوی‌تری بین بینندگان و برندها برقرار کنند و سرانجام در قرن بیستم، رویدادها و مناسبت‌های بیشتری شکل گرفت تا در آن‌ها هدایایی رد و بدل گردد. مناسبت‌هایی مانند فارغ التحصیلی، گرفتن شغل جدید، خانه جدید، جشن سیسمونی، مهمانی‌های تعیین جنسیت، روز مادر و روز پدر، روز ولنتاین و بسیاری از مناسبت‌های دیگر.
به مرور زمان و شکل‌گیری بسیاری از سنت‌های فرهنگی نو، قوانین جدید و حتی فشارهای اجتماعی تازه، مواردی تحت عنوان برگزاری مهمانی‌های عالی همراه با سورپرایزهای ویژه برای عزیزان و یا حتی هدایای تبلیغاتی خلاقانه برای جلب رضایت مخاطبین و بازاریابی برای کسب و کارها شکل گرفت. هدایایی که به جرات می‌توان گفت که با گل‌ها و عطرها و هدایای گذشته فاصله زیادی دارند. ناگفته نماند که در کنار زندگی‌های پرمشغله، این فشار برای خلاقیت بیشتر هنگام جستجوی هدیه ایده‌آل، اغلب تا آخرین لحظه ما را درگیر خود می‌کند. اما خوشبختانه این روزها اینترنت به یاری ما آمده است. در واقع فضای مجازی به یافتن بهترین ایده و گزینه برای هدیه‌ای خلاقانه کمک شایانی کرده است.
آینده هدیه دادن: به کجا می رویم؟
یک چیز مسلم است، هدیه دادن یکی از پایه‌های بشریت است و ما به زودی آن را رها نمی‌کنیم، به خصوص به دلیل احساس شادی و رفاهی که نه تنها برای گیرنده، بلکه برای هدیه دهنده نیز به همراه دارد. عمل بخشش یک عمل فرهنگی است که توسط سنت‌های زمان خود تعریف شده است و ریشه محکمی در آیین‌های موروثی نسل‌های قدیمی دارد و در ابتدا به عنوان یک روش مؤثر و ضروری برای به دست آوردن حمایت و شناسایی از سوی دیگران استفاده می‌شد. هر چند که با گذشت زمان انتظارات در مورد هدایا تغییر کرده است. با وجود سنت‌های باستانی و مدرنی که ما همچنان به آن‌ها احترام می‌گذاریم، هدایا دوباره شخصی‌تر، خلاق‌تر و حتی دست سازتر می‌شوند. شما مجبور نیستید مبالغ هنگفتی را برای هدایای گران قیمت خرج کنید، وقتی گیرنده ممکن است لذت بیشتری از کارت هدیه برای استفاده در یک تجربه، مانند یک کنسرت یا سفر آخر هفته پیدا کند. تنها تفاوت این است که از طریق اینترنت، مردم به راحتی می‌توانند هدایای منحصر به فرد را در سرتاسر جهان خرید کرده و هدیه بدهند.
یکی از هدایایی که این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته است، هدایای سازمانی است. هدایای تبلیغاتی برای جلب رضایت کارمندان یک مجموعه، پکیج خداحافظی، بسته خوشامدگویی و یا حتی برای وفاداری مشتریان، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هدایا نیز با گذر زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده است و از خودکار، فلش مموری و … فراتر رفته و تبدیل به هدایایی کاربردی‌تر و در عین حال خلاقانه شده‌اند. هدایای سازمانی خلاقانهای مانند انواع ساعت رومیزی، تقویم رومیزی، و دیگر محصولات کاربردی که هر یک نه فقط در یک مدت کوتاه بلکه تا سال‌ها قابل استفاده هستند.
برگرفته از سایت https://dundle.com/magazine/en/history-of-gift-giving-from-cavement-to-gen-z/
